Układ hormonalny inaczej zwany układem dokrewnym, składa się z gruczołów rozmieszczonych w różnych częściach ciała. Gruczoły odpowiadają za produkowanie oraz wydzielanie hormonów, które z kolei wpływają na funkcje konkretnych narządów lub całościowo na organizm. Począwszy od góry, gruczoły wchodzące w skład układu hormonalnego to przysadka mózgowa, podwzgórze, tarczyca, gruczoły przytarczyczne, grasica, trzustka, nadnercza, gonady (jajniki oraz jądra) oraz komórki układu pokarmowego.
Podstawową funkcją układu hormonalnego jest utrzymanie homeostazy, czyli wewnętrznej równowagi parametrów w systemie, co zazwyczaj oznacza zdolność do samoregulacji procesów życiowych. Każdy z gruczołów wydziela inny rodzaj hormonów, które mają określone zadania. Podwzgórze czuwa nad zdolnością regulacji rytmu dobowego (sen i czuwanie), reguluje temperaturę ciała, poczucie głodu i pragnienia oraz odpowiada za wzrost i rozmnażanie, a także prawidłową pracę przysadki mózgowej, z którą tworzą układ podwzgórzowo-przysadkowy. Sama przysadka mózgowa pobudza wzrost kości długich, a tym samym wzrost organizmu, reguluje metabolizm, odpowiada za wydzielanie i utrzymanie mleka, pobudza rozkład tłuszczów zapasowych, a także wpływa na rozwój i czynności jąder lub jajników. Szyszynka wpływa na ośrodki snu i czuwania. Tarczyca pobudza syntezę białek, zwiększa uwapnienie kości i wzmaga przemianę materii, natomiast hormony przytarczyczne regulują gospodarkę wapniem w organizmie, uzupełniając pracę tarczycy. Kolejny hormon to grasica, która kontroluje skurcze mięśniowe oraz indukuje dojrzewanie limfocytów. Hormony trzustki odpowiadają głównie za regulację poziomu cukru we krwi. Gruczoł nadnerczy wydziela adrenalinę i noradrenalinę, które pobudzają organizm i jego przytomność, rozszerzają naczynia krwionośne, podwyższają ciśnienie i zwiększają tempo oddechu. Nadnercza wydzielają też hormon wpływający na resorpcję sodu z moczu i ułatwiający wydzielanie potasu. Ostatnimi gruczołami w organizmie są jądra u mężczyzn, które wydzielają testosteron, regulując popęd płciowy i dojrzewanie plemników, a także jajniki u kobiet, odpowiadające za popęd i rozwój płciowy, regulację cyklu miesiączkowego i kontrolę ciąży.
Jeśli układ hormonalny źle funkcjonuje, to również funkcjonuje źle cały organizm. Zaburzenia pojawiające się w obrębie tego układu to niedoczynność lub nadczynność któregoś z gruczołów. Jeśli gruczoł w nieprawidłowy sposób wydziela hormony, powoduje to zaburzenie równowagi wewnętrznej organizmu, a utrzymujące się nieprawidłowości powodują szereg chorób. Jedną z nich jest cukrzyca, która wiąże się z podwyższonym poziomem cukru we krwi, a nieleczona może powodować uszkodzenie różnych narządów, w tym trzustki, nerek, narządu wzroku lub układu krążenia.
W przypadku złego funkcjonowania tarczycy może pojawić się wiele dolegliwości, takich jak zmęczenie, senność, przesuszona skóra, bóle stawowe, nagły wzrost lub utrata wagi, przyspieszone tętno, wytrzeszcz oczu. Niedoczynność przysadki mózgowej prowadzi zazwyczaj do nowotworów lub nieprawidłowego wzrostu bądź przerostu pewnych tkanek w organizmie. Z kolei niedoczynność kory nadnerczy wpływa na spadek ciśnienia, brak apetytu, spadek wagi, a odwrotne objawy, takie jak wzrost ciśnienia, zwiększony apetyt i nadmierne tycie świadczą o nadczynności kory nadnerczy. Może również pojawić się nowotwór – gruczolak.
Wiele objawów może sugerować zaburzoną pracę więcej niż jednego gruczołu. Warto jednak pamiętać, że nie zawsze pewne objaw muszą oznaczać chorobę. Nie należy jednak ich bagatelizować, mimo że często osłabienie, bezsenność, bóle brzucha, biegunki lub zaburzenia miesiączkowania tłumaczymy sobie stresem czy przemęczeniem. Jeśli objawy utrzymują się, należy pójść do lekarza endokrynologa.
