Układ oddechowy człowieka umożliwia dostarczenie tlenu do płuc i dalej – do wszystkich komórek ciała. Jednocześnie zapewnia oczyszczenie organizmu z dwutlenku węgla. Układ oddechowy człowieka jest skomplikowanym mechanizmem zapewniającym organizmom żywym skuteczną wymianę gazową z otaczającym je środowiskiem. Zbudowany jest z dróg oddechowych górnych oraz dolnych, w jego skład wchodzą też same płuca, a także przepona, będąca jedynym w swoim rodzaju mięśniem napędzającym proces wentylacji.
Sprawnie działający układ oddechowy jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Każdy z jego elementów podatny jednak jest na liczne schorzenia, z których niektóre mają charakter lekki, powtarzalny, wręcz rutynowy (jak nieżyt nosa czy zapalenie gardła), inne zaś stanowią śmiertelne zagrożenie (nowotwory krtani czy płuc, ciężkie powikłane zapalenia płuc).
Układ oddechowy umożliwia pobieranie tlenu z powietrza i dostarczanie go do płuc, a także usuwanie szkodliwego produktu przemiany materii, jakim jest dwutlenek węgla. Mechanizm oddychania polega na zasysaniu powietrza z otoczenia, do czego dochodzi na skutek rozszerzenia klatki piersiowej, zwiększenia objętości płuc i wytworzenia specyficznego podciśnienia. Dzieje się tak w efekcie skurczu przepony oraz niewielkich mięśni ulokowanych między żebrami. Mechanizmem odwrotnym jest wydech – czynnikiem sprawczym jest w tym przypadku rozkurcz wspomnianych mięśni. W czasie wdechu, w pierwszej kolejności powietrze trafia do jamy nosowej lub gardła, by w niedługim czasie poprzez drogi oddechowe dostać się do pęcherzyków płucnych. Tam następuje wymiana gazowa – tlen przedostaje się do cienkich naczyń włosowatych i dalej, wraz z krwią wędruje do wszystkich komórek ciała. Jednocześnie pęcherzyki odbierają dwutlenek węgla z krwiobiegu.
Podstawowy podział wyróżnia następujące elementy:
-
górne drogi oddechowe:
-
nozdrza,
-
przedsionek
-
nosa,
-
jama nosowa,
-
zatoki,
-
jama ustna,
-
gardło,
-
górna część krtani
-
dolne drogi oddechowe:
-
dolna część krtani,
-
tchawica
-
lewe i prawe oskrzele
-
lewe i prawe płuco, wraz z pęcherzykami płucnymi.
