W zdrowej i zbilansowanej diecie powinny królować produkty pochodzenia roślinnego. Jak się okazuje działanie prozdrowotne owoców, warzyw i ziół oraz innych roślin nie ogranicza się jedynie do ich regularnego spożywania. Kolejną fascynującą właściwość jaką niosą ze sobą wytwory ziemi są ich aromaty. Tradycje ich wykorzystywania sięgają czasów starożytnych i datuje się je na około 3 tysięcy lat p.n.e. Już wówczas w cywilizacji sumeryjskiej dostrzeżono ich dobroczynne działanie. Dowiadujemy się o tym z odnalezionych przez archeologów tabliczek z pismem klinowym. Dzięki nim wiemy, że już wówczas używane były rośliny o intensywnym zapachu do celów leczniczych. Rośliny posiadające silną woń stosowane były zazwyczaj przy okazji obrzędów religijnych. Nawiązania do aromaterapii odnajdujemy na kartach Biblii, gdzie mirra znalazła się jako jeden z  trzech najcenniejszych darów od Mędrców ze Wschodu. Kolejnym biblijnym przykładem wykorzystania aromaterapii, była chęć namaszczenia ciała Jezusa po ukrzyżowaniu przez niewiasty wonnymi olejami. Aromaterapia znalazła też silne znaczenie w systemie medycyny indyjskiej (Ajurwedzie), wykorzystującej moc zapachów. O jej korzyściach wiemy także z zapisów na papirusach z Egiptu (używano ich do kąpieli i balsamowania zwłok) i chińskiej tradycyjnej medycynie w zapiskach recept. Żyjący na przełomie IV i III wieku p.n.e.  Hipokrates, jako prekursor medycyny zalecał stosowanie olejków eterycznych. W okresie Średniowiecza produkcją olejków eterycznych zajmowały się bractwa zakonne, gdzie tworzone na ich bazie różnego rodzaju napoje i nalewki. Zaś w renesansie handel wonnymi olejkami, stał się dochodowym interesem a także cennym łupem wypraw krzyżowych. W 1937 roku francuski badacz René-Maurice Gattefossé, po raz pierwszy wprowadził do powszechnego użycia wyraz aromaterapia. Był on także autorem książki Aromaterapia - olejki eteryczne – hormony roślinne. Kontynuatorem działań Gattefosségo był jego rodak Jean Valnet, autor książki Aromaterapia. Ta dziedzina wiedzy, jaką jest aromaterapia, znalazła wielu zwolenników w licznych krajach głównie Europy Zachodniej ale także na całym świecie. Jak łatwo zauważyć rozwój aromaterapii trwa już ponad 5 tysięcy lat !

Wyraz aromaterapia wywodzi się z języka greckiego. Składają się na niego dwa człony aromata, który oznacza zioła i pachnące korzenie, oraz wyrazu therapeia,  który oznacza leczenie i opiekę. Aromaterapia oznacza w dosłownym tłumaczeniu leczenie zapachem. Aromaterapię należy zaliczyć do niekonwencjonalnych metod leczenia. Wykorzystuje się w niej zmysł węchu i lecznicze właściwości olejków eterycznych. Zadaniem aromaterapii nie jest kompleksowe leczenie danego schorzenia. Jest za to skutecznym uzupełnieniem dla leczenia farmakologicznego, suplementacji, prawidłowej diety i aktywności fizycznej. Oddychając powietrzem przesyconym zapachem olejków eterycznych należy spodziewać się korzystnego działania na błony śluzowe dróg oddechowych, skórę, poprawę jakości snu oraz odprężenia. Aromaterapia dodaje sił witalnych, pobudza chęć do życia, wzmacnia sferę psychiczną. Jest znakomitym łącznikiem pomiędzy duszą i ciałem oraz  zapewnia ich harmonię.  

Łacińska nazwa olejek eteryczny (oleum aetherium) oznacza płynny koncentrat, uzyskany z posiadających zapach części roślin. Są one stanu płynnego, dość często o dużej lepkości. W ich skład wchodzi co najmniej kilkanaście związków terpenowych, czyli składników hydroaromatycznych. Pozyskiwanie olejków eterycznych odbywa się przy pomocy tłoczenia na zimno, ekstrakcji, wyciskania lub destylacji parą wodną, Olejki eteryczne poprzez swoje aromatyczne wydzieliny cechują się licznymi właściwościami prozdrowotnymi. Do najważniejszych zaliczyć należy działanie bakteriobójcze, wirusobójcze,  przeciwskurczowe, przeciwzapalne i rozgrzewające. Wonne składniki olejków eterycznych poprzez receptory węchowe dostają się do mózgu, łagodzą bóle i napięcie mięśni, stawów oraz poprawiają ogólne samopoczucie.  Aromaterapia polecana jest wszystkim grupom wiekowym od małych dzieci poprzez osoby w średnim wieku oraz osobom starszym. Badania naukowe dowiodły, że aromaterapia pozytywnie oddziałuje na osoby niepełnosprawne intelektualnie i przynosi u chorych korzyści terapeutyczne. Korzystać z nich powinny osoby dotknięte autyzmem, zespołem Downa i chorzy psychicznie. Wrażenia zmysłowe płynące z użycia olejków eterycznych bywają fascynujące dla wymienionych chorych. Zmniejszają lęk, ataki paniki i napięcie mięśniowe, jakie często towarzyszą osobom niepełnosprawnym.    

 Zastosowanie olejków eterycznych można podzielić na kilka sposobów. Pierwszą z nich jest inhalacja. Polega ona na bezpośrednim działaniu olejków eterycznych na drogi oddechowe. Tą drogą może również nastąpić wchłonięcie oparów eterycznych do krwiobiegu i dostarczenie ich do poszczególnych organów. Inhalacja polega na dodaniu do ciepłej lub gorącej wody kilku kropli olejku i wdychania powstających oparów. Dla lepszego efektu inhalacji, można nałożyć na głowę ręcznik aby opary trafiały bezpośrednio do nosa. Co jest szczególnie polecane  też zastosować podgrzewane kominki do aromaterapii lub dyfuzory.

Kolejnym skutecznym sposobem na wykorzystanie olejków eterycznych jest masaż. Polega ona na dodaniu kilku kropli olejku eterycznego do olejku bazowego np. ze słodkich migdałów, kokosowego lub jojoba. Z uwagi na intensywność i koncentrację jaką cechują się olejki eteryczne, nie powinno się ich używać do masażu bez odpowiedniego rozcieńczenia. Odpowiednia techniku masażu poprawia ukrwienie i pozwala na znacznie lepsze wchłonięcie się olejku, jego skuteczne działanie i penetrację. W przypadku olejków eterycznych niezwykle skuteczne jest działanie przeciwdrobnoustrojowe jest dla jamy ustnej. Płukanie ust olejkiem eterycznym może odbywać się tylko i wyłącznie po rozcieńczeniu z wodą, W praktyce stosowane są także płukanki ust na bazie oleju kokosowego. Zazwyczaj odpowiednią dawką są 3-4 krople olejku na 30 ml płynu. Czas trwania zabiegu nie powinien przekraczać 2 minut.

Aromaterapia znalazła znakomite zastosowanie podczas zabiegów kąpielowych. Technika ta polega na dodaniu kilkunastu kropel olejku eterycznego do wypełnionej wanny. Temperatura wody powinna oscylować w granicy temperatury ciała. Nie wskazanym jest jednak aby przekraczała 38° C. W przypadku kontaktowych technik olejku z ciałem tj. masażu, kąpieli i płukanek, należy wykonać próbę łokciową związaną z możliwością uczulenia na olejek. Wystarczy delikatnie posmarować rozcieńczonym olejkiem skórę na zgięciu łokcia. Jeśli po upływie doby nie nastąpi zaczerwienienie i swędzenie skóry, wybrany olejek może być z powodzeniem stosowany.  

Aromaterapia olejkami eterycznymi to od wielu wieków stosowana alternatywna metoda wspomagająca leczenie i opóźniająca procesy starzenia się. Ma niebagatelne znaczenie w przywróceniu właściwej równowagi psychicznej. Dla wielu osób stała się remedium na stres i poprawę jakości snu. Przynosi też ukojenie i odprężenie w dynamicznym, pełnym pośpiechu trybie życia wielu osób.  Wyeliminowanie lub redukcja stresu ma zbawienne znaczenie dla ogólnego stanu zdrowia a zwłaszcza dla osób zagrożonych chorobami układu sercowo-naczyniowego. Doznania zapachowe działają na wielu poziomach. Nie zdajemy sobie sprawy jak wiele zawdzięczamy naszemu nosowi. Instynktownie uwielbiamy  otoczenie w których ładnie pachnie. Wyobraźmy sobie kwitnącą wiosenną łąkę i wysypisko rozkładających się śmieci. W pierwszym miejscu czujemy się błogo i odprężeni, w drugim czujemy się źle i rozdrażnieni. A wszystko to dzięki zapachowi, jaki dostaje się do naszego organizmu. Dzięki węchowi możemy regulować swój stan emocjonalny, odczuwać stan euforii lub uspokojenia. Aromaterapia i pozytywne działanie olejków eterycznych nadal znajdują się w sferze wielu badań naukowych. Węch to jeden z najmniej poznanych zmysłów. Z uwagi na fakt, że aromaterapia jest pozbawiona skutków ubocznych, powinna znaleźć szerokie grono sympatyków. Z powodzeniem może wspomagać leczenie farmakologiczne, które w wielu przypadkach niesie ze sobą liczne i poważne konsekwencje.  

Źródła :

1. Hłobil A., Piecuch I., Aromaterapia jako wspomaganie psychopedagogice, Rocznik Ochrona Środowiska, Tom 12, 2010, s. 607-647.

2. Matuszewska B., Aromaterapia praktyczna, Wydawnictwo Studio Astro Psychologii, Białystok 2012.

3. Marwicka J., Niemyska K., Podraza S., Terapeutyczne właściwości aromaterapii, Kosmetologia estetyczna 6/2015

4. Zdrojewicz Z., Minaczakowska K., Klepacji K. , Rola aromaterapii w medycynie, Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 4: 387–391